شیــــخ بهــــایــــی EmamHadi
سفارش تبلیغ
صبا ویژن































یک نفس عمیــــــــــق

(یه کمی معماری از بزرگ معمار ایران) حتما ببینید و به توضیحات گوش کنید ! فوق العاده است!!!

مجسمه شیخ بهایی در چهار باغ اصفهان
 
خبرگزاری مهر - گروه اجتماعی: در پی انتشار اخباری مربوط به احتمال فروش خانه تاریخی شیخ بهایی در اصفهان که واکنش های متعددی را نیز به دنبال داشت ، تعداد کثیری از هموطنان ایرانی داخل و خارج از کشور خواهان انتشار عکسهایی مستند از این خانه شدند که مهر بر همین اساس آنها را منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار اجتماعی مهر، پس از انتشار خبر فروش خانه تاریخی شیخ بهایی توسط خبرگزاری مهر، سازمان میراث فرهنگی به رغم وعده رئیس این سازمان مبنی بر ضرورت پیگیری دلایل فروش این خانه ، اصالت تاریخی این خانه را هم که به ثبت ملی نیز رسیده است ، مورد تردید قرار داد.

این در حالی بود که بسیاری از کارشناسان فعلی و پیشین سازمان میراث فرهنگی تردید در اصالت این اثر را ناشی از کم لطفی مدیران فعلی این سازمان دانستند و علی رغم درخواست خبرگزاری مهر برای برگزاری یک نشست تخصصی درباره چند و چون ادعای دو طرف، سازمان میراث فرهنگی با رد دعوت این خبرگزاری ، تنها خواهان ارسال مدارک و مستندات خبرگزاری مهر برای بررسی بیشتر شد.

اینک خبرگزاری مهر بر اساس رسالت  حرفه ای خود تصاویری از این خانه را با شرح یکی از کارشناسان امور میراث تاریخی و فرهنگی کشور منتشر می کند و هر گونه قضاوت را به  مخاطبان خود واگذار می کند. 

خانه شیخ بهایی در فاصله کمی از مسجد جامع اصفهان و حمام شیخ بهایی قرار گرفته است. بنا به گفته مالک آن، این خانه آثاری از دوره پیش از اسلام تا اواخر دوره قاجار را در خود جای داده است.

قدیمی ترین بخش خانه، سرداب آن است. باستان شناسان سازمان میراث فرهنگی در این بخش، آجرفرش های دوره سلجوقی (سده پنجم هجری) را کشف کرده اند. زیر لایه سلجوقی، لایه دیگری دیده شده که متعلق به روستایی از دوران پیش از اسلام است. در دهه 1350 شمسی بخش هایی از این روستا زیر مسجد جامع اصفهان کشف شد.

چند سال پیش کارشناسان سازمان میراث فرهنگی نقبی را در حمام شیخ بهایی پیدا کردند که مستقیما به زیر زمین این خانه راه می برد. وجود این نقب دلیل دیگری بر تعلق خانه به شیخ بهایی تلقی شد.

بخش بعدی خانه، ورودی اصلی، هشتی و اتاقی است که از دوره صفویه باقی مانده و شیخ بهایی در آن زندگی می کرده است. مالکین فعلی  این اتاق را به عنوان اتاق نشیمن خود انتخاب کرده اند و دل بستگی بسیار به آن دارند. با این وجود بازماندگان شیخ بهایی به این خانواده گفته اند که اتاق خصوصی شیخ بهایی چند دهه پیش از میان رفته است.

تالار پذیرایی خانه بوسیله بازماندگان شیخ بهایی در اوایل دوره قاجار ساخته شد. درها و ارسی های گره چینی شده این تالار و گچ بری هایش به شدت آسیب دیده بودند، اما مالکین فعلی با تشکیل گروهی از زبده ترین مرمتگران اصفهانی و با هزینه خود ، به مرمت آن همت گماشتند.

یکی از زیباترین بخش های خانه، اتاق آیینه است. این اتاق اواخر دوره قاجار ساخته شده و معمولا تازه عروس خانواده در آن جای می گرفته است. پس از این اتاق، بخش دیگری به خانه افزوده نشده و در عوض بخشهای فرعی خانه از هسته اصلی آن جدا شده است. از این رو گمان می رود که چند خانه موجود در همسایگی خانه شیخ بهایی آثاری از دوران شیخ را در خود جای داده باشند.

در سالهای اخیر نشت لوله های فاضلاب در فاصله کمی از ورودی اصلی خانه شیخ بهایی آسیبهایی را به این خانه وارد کرده است. مسجد جامع اصفهان و خانه های تاریخی پیرامون نیز از این آسیب برکنار نبوده اند و آثار رطوبت در دیواره آنها مشهود است.

 بیشترین آسیب به قدیمی ترین بخش خانه یعنی سرداب وارد آمده است. در سال 1383 استاندار وقت اصفهان رییس سازمان میراث فرهنگی و رییس اداره آب و فاضلاب اصفهان را مأمور رسیدگی فوری به این موضوع کرد. اما اقدام این دو به نتیجه مشخصی نرسید. از این رو خانواده جلالی به عنوان مالک ، مسؤولیت هرگونه خرابی در خانه شیخ بهایی را متوجه سازمان میراث فرهنگی و اداره آب و فاضلاب می دانند.

تزیینات خانه شیخ بهایی بسیار نفیس و گرانبهاست. در صورتی که رطوبت ناشی از نشت لوله فاضلاب از سرداب بالاتر آمده و به اتاق های خانه برسد، آسیب های جبران ناپذیری پدید خواهد آمد.

پیرامون مسجد جامع اصفهان خانه های تاریخی بسیاری وجود دارند که برخی از آنها مانند این خانه صفوی- قاجاری به تلی از خاک بدل شده اند. به نظر می رسد سازمان میراث فرهنگی به هر دلیل ، از جمله کمبود اعتبارات ، در نگاهداری این خانه ها ناتوان است. چه بسا اگر مالکین فعلی نیز خانه شیخ بهایی را مرمت نمی کردند، این خانه هم چنین سرنوشتی پیدا می کرد.

---------------------------------------------

کارشناس و عکاس : حمیدرضا حسین

 

زندگی نامه شیخ بهایی  

بهاء الدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن حسن بن محمد بن صالح حارثی حمدانی(از صحابه معروف حضرت علی (ع) )عاملی جبعی (جباعی) معروف به شیخ بهائی در سال 953 ه.ق 1546 میلادی در بعلبک متولد شد. او در جبل عامل در ناحیه شام و سوریه در روستایی به نام جبع یا جباع می زیسته و از نژاد حارث بن عبدالله اعور همدانی متوفی به سال 65 هجری از معاریف اسلام بوده است.

ناحیه جبل عامل همواره یکی از مراکز شیعه در مغرب آسیا بوده است و پیشوایان و دانشمندان شیعه که از این ناحیه برخاسته اند، بسیارند. در هر زمان، حتی امروزه فرق شیعه در جبل عامل به وفور می زیسته اند و در بنیاد نهادن مذهب شیعه در ایران و استوار کردن بنیان آن مخصوصاً از قرن هفتم هجری به بعد یاری بسیار کرده و در این مدت پیشوایان بزرگ از میان ایشان برخاسته اند و خاندان بهائی نیز از همان خانواده های معروف شیعه در جبل عامل بوده است.

پدر شیخ بهایی از رهبران شیعه و مشایخ بزرگ و از شاگردان و صحابه پیشوای معروف شیعه زین الدین علی بن احمد عاملی جبلی مشهور به شهید ثانی است که پس از کشته شدن شهید ثانی به سال 966 ه.ق به ایران آمد.

صاحب تاریخ عالم آرای عباسی در باره عزالدین گفته است: شیخ حسین از مشایخ عظام جبل عامل و در جمیع فنون بتخصیص فقه و تفسیر و حدیث و عربیت فاضلی دانشمند بود. و خلاصه ایام شباب و روزگار جوانی را در صحبت شهید ثانی و زنده جاودانی شیخ زین الدین علیه الرحمه بسر برده در تصحیح حدیث و رجال و تحصیل مقدمات اشتهار و کسب کمالات مشارک و مصاحب یکدیگر بوده اند.

از آنجا که وی شاگرد شهید دوم بوده و از سرزمینی آمده بود که مرکز دیرین شیعیان بود، پیشرفت و شهرت بسیار یافت و مورد توجه سلطان محمد خدابنده پدر شاه عباس بزرگ قرار گرفت وپس از چندی مقام شیخ الاسلامی دارالسلطنه ی هرات بوی تفویض شد.

بهاءالدین نیز در کودکی به همراه پدرش از جبل عامل به ایران آمد و در پایتخت ایران یعنی شهر قزوین که مرکز تجمع دانشمندان شیعه بود سکنی گزید و ظاهرا هنگام سفر پدرش به هرات همراه وی نبوده است زیرا وی در آن هنگام در قزوین به کسب علوم اشتغال داشته است. وی چندی نیز در مشهد به تحصیلات خود ادامه داده و مدتی در هرات به جای پدر مقام شیخ الاسلامی را عهده دار بوده است.

پس از اتمام تحصیلات، شیخ الاسلام اصفهان شد. چون در سال 991 هجری قمری به قصد حج راه افتاد، به بسیاری از سرزمینهای اسلامی از جمله عراق، شام و مصر رفت و پس از 4 سال در حالی که حالت درویشی یافته بود، به ایران بازگشت.

وی در علوم فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت، مجموعه تألیفاتی که از او بر جای مانده در حدود 88 کتاب و رساله است. وی در سال 1031 ه.ق در اصفهان درگذشت و بنا بر وصیت خودش جنازه او را به مشهد بردند و در جوار مرقد مطهر حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام جنب موزه آستان قدس دفن کردند. مقبره این دانشمند بین صحن امام و صحن آزادی ،‌و در جایی که پیشتر محل تدریس اوبوده قراردارد .

مجسمه شیخ بهایی در چهار باغ اصفهان

آشنائی با شیخ بهائی 

 بهاء الدین عاملی  که نامش محمدبن عزالدین حسین بن عبدالصمد جیعی عاملی حارئی همدانی معروف به شیخ بهائی است در غروب روز پنجشنبه هفدهم ذی احجه سال 953هجری قمری ( 925 ش و 1546 میلادی ) در شهر بعلبک لبنان متولد شد و بعدها ستاره تابناک اسمان علوم و ریاضی و نجوم و ادبیات و فقه و مهندسی گردید . نبوغ خارق العاده این مرد بجائی رسید که مسائل و مطالب و کارهای او از زمان و عصر خودش بیش از حد متعارف جلو بود . اجداد بهاء الدین از اهالی جیاع در ناحیه ای بین شام و سوریه میزیستند که اصل و نسب آنها همدانی بوده و از شیعیان متعصب و به مولای متقیان و ال علی ( ع ) دلبستگی باطنی داشتند . چون در آن زمان حاکم عثمانی شهر بعلبک با شیعیان خوشرفتاری نمی کرد و به عناوین مختلف به آنها سختگیری می نمود , ناچار شیعیان منطقه جبل عامل به اتفاق تصمیم به مهاجرت گرفتند و به نقاط مختلف اطراف مسافرت کردند .

مهاجرت به ایران 

عزالدین , پدر شیخ بهائی ناچار شد باتفاق پسر سیزده ساله اش به ایران بیاید و در شهر قزوین که در آن زمان پایتخت شاه طهماسب صفوی بود سکنی گزیند و چون در آن زمان شاه طهماسب صفوی شیعیان را می پذیرفت ,مقدم او را گرامی داشت و او را تحت حمایت خود قرار داد . پدر شیخ بهائی که از نویسندگان و محققان و اهل مطالعه بود کتاب " عقدالطهماسبی را در همان زمان نوشت . مدتی این خانواده در قزوین بودند و هنگامی که شاه عباس پایتختش را به اصفهان منتقل کرد , شیخ بهائی به همراه پدرش به اصفهان رفتند . شیخ بهائی با سعی و مجاهدت بسیار در شبانه روز مدام تعلیم می گرفت . عربی و تفسیر و حدیث را در نزد پدر فرا گرفت و حکمت و کلام و قسمتی از علوم منقول را از ملا عبدالله یزدی صاحب کتاب  حاشیه در منطق  و ریاضی را از مولانا فضل بن محمد قائینی در مشهد مقدس آموخت . وی در جوانی به سیر و سیاحت پرداخت و با مردم شهرهای افغانستان , دمشق , فلسطین و مصر درآمیخت و توشه پربار دانش و معرفت را از خرمن هر قوم و ملیت و قبیله ای برداشت . شیخ بهائی در سال 984 هجری قمری برای حج به مکه سفر کرد و درسال 992 سفر دوم خود را به حجاز آغاز نمود و سپس در سال 1008(ه .ق ) به همراه شاه عباس صفوی با پای پیاده و بدون آنکه سوار بر مرکبی شود عازم مشهد مقدس گردید . هوش و ذکاوت و اطلاعات عمیق او مورد توجه دانشمندان و علمای وقت قرار گرفت و در نتیجه روز به روز به شهرتش افزوده شد , بطوریکه فقیهی بنام شیخ منشار که شیخ الاسلام وقت بود او را به جانشینی خود انتخاب و دخترش را به عقد شیخ بهائی درآورد و پس از در گذشت شیخ منشار شیخ بهائی به جانشینی او منصوب گردید . شیخ بهائی , حکیم عارف , فقیه , ادیب , ریاضیدان و مهندسی برجسته بود و چون از قدرت سخنوری بهر کافی داشت در محافل و مجالس ادبی و سیاسی و علمی طرفداران زیادی را کسب کرد تا آنجا که با توجه به معلومات و محبوبیتش به مقام وزارت منصوب شد .

شخصیت ادبی شیخ بهایی

گوهرهای قدسی در سخن امام رضا(ع)

ـ بهائی آثار برجسته ای به نثر و نظم پدید آورده است. وی با زبان ترکی نیز آشنایی داشته است. عرفات العاشقین (تألیف ۱۰۲۲ـ ۱۰۲۴)، اولین تذکره ای است که در زمان حیات بهائی از او نام برده است.

بهترین منبع برای گردآوری اشعار بهائی، کشکول است تا جائی که به عقیده برخی محققان، انتساب اشعاری که در کشکول نیامده است به بهائی ثابت نیست. از اشعار و آثار فارسی بهائی دو تألیف معروف تدوین شده است؛ یکی به کوشش سعید نفیسی با مقدّمه ای ممتّع در شرح احوال بهائی، دیگری توسط غلامحسین جواهری وجدی که مثنوی منحول « رموز اسم اعظم » (ص ۹۴ ـ ۹۹) را هم نقل کرده است. با این همه هر دو تألیف حاوی تمام اشعار و آثار فارسی شیخ نیست.

اشعار فارسی بهائی عمدتاً شامل مثنویات، غزلیات و رباعیات است. وی در غزل به شیوه فخرالدین عراقی و حافظ، در رباعی با نظر به ابو سعید ابوالخیر و خواجه عبدالله انصاری و در مثنوی به شیوه مولوی شعر سروده است. ویژگی مشترک اشعار بهائی میل شدید به زهد و تصوّف و عرفان است. ازمثنوّیات معروف شیخ می توان از اینها نام برد: «نان و حلوا یا سوانح سفر الحجاز»، این مثنوی ملمّع چنانکه از نام آن پیداست در سفر حج و بر وزن مثنوی مولوی سروده شده است و بهائی در آن ابیاتی از مثنوی را نیز تضمین کرده است. او این مثنوی را به طور پراکنده در کشکول نقل کرده و گردآورندگان دیوان فارسی وی ظاهراً به علت عدم مراجعه دقیق به کشکول متن ناقصی از این مثنوی را ارائه کرده اند.

«نان و پنیر»، این اثر نیز بر وزن و سبک مثنوی مولوی است؛ «طوطی نامه» نفیسی این مثنوی را که از نظر محتوا و زبان نزدیکترین مثنوی بهائی به مثنوی مولوی است، بهترین اثر ادبی شیخ دانسته و با آنکه آن را در اختیار داشته جز اندکی در دیوان بهائی نیاورده و نام آن را نیز خود براساس محتوایش انتخاب کرده است.
«شیر و شکر»، اولین منظومة فارسی در بحر خَبَب یا مُتدارک است. در زبان عربی این بحر شعری پیش از بهائی نیز مورد استفاده بوده است. « شیر و شکر » سراسر جذبه و اشتیاق است و علی رغم اختصار آن (۱۶۱ بیت در کلیات، چاپ نفیسی، ص ۱۷۹ ـ ۱۸۸؛ ۱۴۱ بیت در کشکول، ج ۱، ص ۲۴۷ ـ ۲۵۴) مشحون از معارف و مواعظ حکمی است، لحن حماسی دارد و منظومه ای بدین سبک و سیاق در ادب فارسی سروده نشده است؛ مثنویهایی مانند «نان و خرما»، «شیخ ابوالپشم» و «رموز اسم اعظم» را نیز منسوب بدو دانسته اند که مثنوی اخیر به گزارش میر جهانی طباطبائی (ص ۱۰۰) از آنِ سید محمود دهدار است. شیوه مثنوی سرایی بهائی مورد استقبال دیگر شعرا، که بیشتر از عالمان امامیه اند واقع شده است. تنها نثر فارسی بهائی که در دیوان های چاپی آمده است، « رساله پند اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش » است.

بهائی در عربی نیز شاعری چیره دست و زبان دانی صاحب نظر است و آثار نحوی و بدیع او در ادبیات عرب جایگاه ویژه ای دارد. مهمترین و دقیقترین اثر او در نحو، « الفوائد الصمدیه » معروف به صمدیه است که به نام برادرش عبدالصمد نگاشته است و جزو کتب درسی در مرحله متوسط علم نحو در حوزه های علمیه است. اشعار عربی بهائی نیز شایان توجه بسیار است. معروفترین و مهمترین قصیده او موسوم به « وسیله الفوزوالامان فی مدح صاحب الزّمان علیه السلام » در ۶۳ بیت است که هر گونه شبهه ای را در اثناعشری بودن وی مردود می سازد. بهائی در ارجوزه سرایی نیز مهارت داشت و دو ارجوزه شیوا یکی در وصف شهر هرات به نام « هراتیه یا الزّهره » (کشکول، ج۱،ص ۱۸۹ ـ ۱۹۴) و دیگر ارجوزه ای عرفانی موسوم به « ریاض الارواح » (کشکول، ج۱، ص۲۲۵ ـ ۲۲۷) از وی باقی مانده است.

دوبیتیهای عربی شیخ نیز از شهرت و لطافت بسیاری برخوردار بوده که بیشتر آنها در اظهار شوق نسبت به زیارت روضة مقدّسه معصومین علیه السلام است.
شیخ محمدرضا فرزند شیخ حرّعاملی (متوفی ۱۱۱۰) مجموعه لطیفی از اشعار عربی و فارسی شیخ بهائی را در دیوانی فراهم آورده است. اشعار عربی وی اخیراً با تدوین دیگری نیز به چاپ رسیده است. بخش مهمی از اشعار عربی بهائی، لُغَز و معمّاست.

از بررسی شیوه نگارش بهائی در اکثر آثارش، این نکته هویداست که وی مهارت فراوانی در ایجاز و بیان معمّا آمیز مطالب داشته است. وی حتی در آثار فقهی اش این هنر را به کار برده که نمونه بارز آن «رسائل پنجگانه الاثناعشرّیه »، است. این سبک نویسندگی در « خلاصه الحساب، فوائد الصمّدیه، تهذیب البیان و الوجیزه فی الدرایه » آشکاراتر است. بهائی تبحّر بسیاری در صنعت لغز و تعمیه داشته و رسائل کوتاه و لغزهای متعدّد و معروفی به عربی از وی بر جا مانده است. مانند:
« لغزالزبده » ( لغزی است که کلمه زبده از آن به دست می آید )، « لغزالنحو »، « لغزالکشّاف » ، « لغزالصمدیه »، « لغزالکافیه » و « فائده ». نامدارترین اثر بهائی الکشکول، معروف به « کشکول شیخ بهائی» است که مجموعه گرانسنگی از علوم و معارف مختلف و آینه معلومات و مشرب بهائی محسوب می شود.

بهائی در شمار مؤلفان پر اثر در علوم مختلف است و آثار او که تماماً موجز و بدون حشو و زواید است، مورد توجه دانشمندان پس از او قرار گرفته و بر شماری از آنها شروح و حواشی متعدّدی نگاشته شده است. خود بهائی نیز بر بعضی تصانیف خود حاشیه ای مفصّل تر از اصل نوشته است. از برجسته ترین آثار چاپ شده بهائی می توان از اینها نام برد: « مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین» ( تألیف ۱۰۱۵)، که ارائه فقه استدلالی شیعه بر مبنای قرآن (آیات الاحکام) و حدیث است. این اثر دارای مقدمه بسیار مهمی در تقسیم احادیث و معانی برخی اصطلاحات حدیثی نزد قدما و توجیه تعلیل این تقسیم بندی است. از اثر مذکور تنها باب طهارت نگاشته شده و بهائی در آن از حدود چهارصد حدیث صحیح و حسن بهره برده است؛ «جامع عباسی»، از نخستین و معروفترین رساله های علمیه به زبان فارسی؛ « حبل المتین فی اِحکام احکام الدّین » (تألیف ۱۰۰۷)، در فقه که تا پایان صلوه نوشته است و در آن به شرح و تفسیر بیش از یکهزار حدیث فقهی پرداخته شده است؛ « الاثنا عشریه » در پنج باب طهارت، صلات، زکات، خمس، صوم و حج است. بهائی دراین اثر بدیع، مسائل فقهی هر باب را به قسمی ابتکاری بر عدد دوازده تطبیق کرده است، خود وی نیز بر آن شرح نگاشته است.

« زبده الاصول » این کتاب تا مدتها کتاب درسی حوزه های علمی شیعه بود و دارای بیش از چهل شرح و حاشیه و نظم است. « الاربعون حدیثاً » (تألیف ۹۹۵) معروف به اربعین بهائی ؛ « مفتاح الفلاح » (تألیف ۱۰۱۵) در اعمال و اذکار شبانه روز به همراه تفسیر سورة حمد. این اثر کم نظیر که گفته می شود مورد توجه و تأیید امامان معصوم علیه السّلام قرار گرفته است.

«حدائق الصالحین» (ناتمام)، شرحی است بر صحیفة سجادیه که هر یک از ادعیة آن با نام مناسبی شرح شده است. از این اثر تنها الحدیقه الهلالیه در شرح دعای رؤیت هلال (دعای چهل و سوم صحیفة سجادیه) در دست است.

«حدیقة هلالیه » شامل تحقیقات و فوائد نجومی ارزنده است که سایر شارحان صحیفه از جمله سید علیخان مدنی در شرح خود موسوم ریاض السالکین از آن بسیار استفاده کرده اند. همچنین فوائد و نکات ادبی، عرفانی، فقهی و حدیثی بسیار در این اثر موجز به چشم می خورد.

شیخ بهایی مردی بود که از تظاهر و فخر فروشی نفرت داشت و این خود انگیزه ای برای اشتهار خالص شیخ بود.شیخ بهایی به تایید و تصدیق اکثر محققین و مستشرقین ، نادر روزگار و یکی از مردان یگانه دانش و ادب ایران بود که پرورش یافته فرهنگ آن عصر این مرز و بوم و از بهترین نمایندگان معارف ایران در قرن دهم و یازدهم هجری قمری بوده است. شیخ بهایی شاگردانی تربیت نموده که به نوبه خود از بزرگترین مفاخر علم و ادب ایران بوده اند، مانند فیلسوف و حکیم الهی ملاصدرای شیرازی و ملاحسن حنیفی کاشانی وعده یی دیگر که در فلسفه و حکمت الهی و فقه و اصول و ریاضی و نجوم سرآمد بوده و ستارگان درخشانی در آسمان علم و ادب ایران گردیدند که نه تنها ایران ،بلکه عالم اسلام به وجود آنان افتخار می کند. از کتب و آثار بزرگ علمی و ادبی شیخ بهایی علاوه بر غزلیات و رباعیات دارای دو مثنوی بوده که یکی به نام مثنوی “نان و حلوا” و دیگری “شیر و شکر” می باشد و آثار علمی او عبارتند از “جامع عباسی، کشکول، بحرالحساب و مفتاح الفلاح والاربعین و شرع القلاف، اسرارالبلاغه والوجیزه”. سایر تالیفات شیخ بهایی که بالغ بر هشتاد و هشت کتاب و رساله می شود همواره کتب مورد نیاز طالبان علم و ادب بوده است.

شیخ بهایی

تا کی به تمنای وصال تو یگانه                                                            اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه

خواهد که سرآید غم هجران تو یا نه                                                     ای تیره غمت را دل عشاق نشانه

                                                     جمعی به تو مشغول و تو غایب ز میانه

رفتم به در صومعه عابد و زاهد                                                             دیدم همه را پیش رخت راکع و ساجد

در میکده رهبانم و در صومعه عابد                                                        گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد

                                                     یعنی که تو را می‌طلبم خانه به خانه

روزی که برفتند حریفان پی هر کار                                                        زاهد سوی مسجد شد و من جانب خمار

من یار طلب کردم و او جلوه‌گه یار                                                          حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار

                                                     او خانه همی جوید و من صاحب خانه

هر در که زنم صاحب آن خانه تویی تو                                                     هر جا که روم پرتو کاشانه تویی تو

در میکده و دیر که جانانه تویی تو                                                           مقصود من از کعبه و بتخانه تویی تو

                                                       مقصود تویی، کعبه و بتخانه بهانه

بلبل به چمن زان گل رخسار نشان دید                                                   پروانه در آتش شد و اسرار عیان دید

عارف صفت روی تو در پیر و جوان دید                                                     یعنی همه جا عکس رخ یار توان دید

                                                       دیوانه منم، من که روم خانه به خانه

عاقل به قوانین خرد راه تو پوید                                                               دیوانه برون از همه آئین تو جوید

تا غنچهء بشکفتهء این باغ که بوید                                                          هر کس به بهانی صفت حمد تو گوید

                                                       بلبل به غزل خوانی و قُمری به ترانه

بیچاره بهایی که دلش زار غم توست                                                     هر چند که عاصی است ز خیل خدم توست

امید وی از عاطفت دم به دم توست                                                       تقصیر "خیالی" به امید کرم توست

                                                      یعنی که گنه را به از این نیست بهانه

“شیخ بهایی”

 

شاهکارهای شیخ بهائی :

1- تقسیم آب زاینده رود

نخستین کار جالب او تقسیم صحیح و طریقه مهندسی آب زاینده رود به محله ها و باغات شهر اصفهان بود , او با محاسبه دقیق و بدست آوردن آمار بارندگی مناطق مختلف اصفهان ,حومه و کوهستان های اطراف و همچنین سرچشمه زاینده رود , طرح دقیق نهرها و شیب و مقطح آنها و سهم استفاده آب هر باغ و محله و منزل , به مشگل و اختلاف چندین ساله این منطقه پایان داد . این منطقه تا قبل از تقسیم آب همیشه در حال نزاع و جنگ و خونریزی قبیله ای برای تقسیم آب بود و با این کار شیخ بهائی این گرفتاری برای همیشه خاتمه پیدا کرد . بر اساس این رساله یا آئین نامه که امروزه به آن دفترچه مشخصات فنی می گویند , تقسیم بندی و استفاده صحیح از آب زاینده رود قانونمند شد و هنوز بر مبنای همان رونوشت تقسیم مقدار آب باتوجه به حرکت و سرعت و کشش و شیب و حجم مناطق زراعی و باغ ها و یا برای استفاده عامه مردم مشخص و معلوم شده است . جالب ترین محاسبه شیخ بهائی در این است که فصل سیلابی زاینده رود را طی 197 روز اوایل آذر ماه و سپس مدت 168 روز برای جریان عادی و منظم برسی و محاسبه کرده است . جالبتر آنکه , این مدت زمان تغییرات و نوسانات تا به امروزه با آمار متوسط عوامل جوی اصفهان منطبق بوده و اصالت خود را حفظ کرده است . شیخ بهائی طرز تقسیم بندی جریان آب زاینده رود را با توجه به محاسبات خیلی دقیق به 33 سهم تقسیم نموده که هر سهم معادل 5 شبانه روز قسمتی از آب رودخانه است که باید آب موجود در رودخانه به هر محله سرازیر شود که امروزه با نصب دستگاه های مختلف آب سنج ها در نقاط زاینده رود به همان نتیجه رسیده اند که او در 420 سال قبل رسیده بود .

2- ساخت مسجد چهار باغ به روی لجنزار

مسجد چهاباغ اصفهان شیخ بهایی سازه ای خاص ساختمان روی لجنزار زاینده رود

کار مهم دیگر شیخ بهائی بنای مسجد مشهور چهار باغ است که چون در مسیر یکی از کانالهای آب زاینده رود قرار داشت و امکان پی ریزی ساختمان عظیم و سنگی آن مواجه با اشکال می گردید و ساختمان مذکور هم نمی توانست روی سطح مرداب و لجن های موجود در اطراف آن قرار گیرد و امکان هر گونه خطر برای ساختمان و به ویژه برای دیوارهای جانبی گنبد و مناره ها وجود داشت ( این کانال هنوز از وسط مدرسه چهارباغ اصفهان عبور می کند ) دست به یک ابتکار زد . شیخ برای اجرای صحیح این کار پیشنهاد کرد که نخست ، مقدار زیادی زغال چوب به ضخامت 2 متر در سرتاسر پی ساختمان پراکنده گردد و پس از کوبیدن زغال در کف پی ها روی آنرا با ساروج و شفته پر کرده و پی های ساختمان را روی ساروج و شفته مذکور بنا نمایند . این روش که عبارت است از استفاده از زغال چوب برای پی ساختمان های روی مرداب و لجن زار است بعدها مورد توجه اروپائیان قرار گرفت و پی و شالوده ساختمانهای عظیم خود را بدین طریق ساختند و هنوز هم در بعضی از نقاط به همین روش عمل می کنند . ظمنا" چون باید ملات گل ساختمان مسجد بهم در آمیخته و با پا و سایر وسایل بخوبی مخلوط شود و از آنجا که هر چه ملات بیشتر پا بخورد چسبندگی گل بهتر شده و خوب عمل می آید , از این لحاظ به دستور شیخ بهائی ابتکاری برای هر چه بیشتر پا زدن گل ها بکار برده شد که ملات بنای مسجد هر روز زیر پای مردم و کودکان اهل اصفهان بلا وقفه پا بخورد و بهم مخلوط و آمیخته گردد . ابتکار شیخ بهائی این بود که دستور داد که هر روز صبح چند سکه طلا را در خاک ملات ها بریزند و سپس گل ساخته و به مردم اطلاع دهند که بیایند و سکه ها را برای خود بیابند . مردم گروه گروه گل ملات ها را از صبح لگدمال کرده و تا غروب آنروز تعدادی سکه برای خود می جستند و بدین طریق گل ملات ها کاملا بهم آمیخته و به قول معمارها عمل می آمد , یعنی همین کاری که امروزه هم برای گل خاک رس کاشی سازی به وسیله ماشین های مکانیکی مخلوط کن انجام می گیرد . ( البته امروز این بناء به مدرسه چهارباغ مشهور است )

3- گرمابه شیخ بهائی

یکی دیگر از کارهای شیخ بهائی ساختن گرمابه ای است که به احتمال نزدیک به یقین از روی ایده شمع خودکار احمدبن موسی بن شاکر خراسانی ساخته شده است . طرز کار این شمع خودکار و تهیه آبگرم حوضچه سربینه حمام مذکور با مراجعه به شکل و دست خط و ترسیم احمدبن موسی بن شاکر خراسانی بخوبی مشهود است ,نسخه اصلی کتاب او که فقط در موزه ها و کتابخانه های واتیکان , برلین , لندن , ترکیه موجود است , مکانیسم و عمل کار آن بدین طریق است که شرح می دهم.

طرز کار آبگرمکن شیخ بهائی

چون نقشه اصلی و خط نویسنده کتاب موسی بن شاکر خراسانی در دسترس است و از این لحاظ سعی شده که اصالت نقشه اصلی سازنده حفظ شود و شکل به طریقه برشی مقطع و یا پرسپکتیو و یا ایزومتریک ترسیم نشده است ( یعنی نقشه همانطور ترسیم شده و مثل نقشه های امروزی که به آن نقشه کشی صنعتی می گویند رسم نشده است )

1) کره فلزی 1  که بالای آن سرپیچ است به لوله فلزی توخالی 2  که یک سر آن فتیله و انتهای دیگر آن دنده دار است لحیم شده است . چون کره "1 " تو خالی است روی مایع شناور است و اگر سطح مایه سوخت شناور است و اگر سطح مایع سوخت پائین اید توپ مذکور پائین آمده و لوله منحنی در مسیر حرکت می کنند و فتیله شعله ور می گردد.

3) قرمز رنگ  4  بطرف چرخ دنده) هنگام حرکت دنده ها بطرف زنجیر حرکت می کند 5  بطرف و در نتیجه حرکت زنجیرها بطرف انجام میگیرد.

4)فلوتر و یا گوی توپر  5  دریچه  6  را که سر ورود لوله سوخت است به بالا میبرد و مایع سوخت وارد ظرف و یا منبع میشود . در نتیجه مخزن پر شده و دوباره گوی  1  به بالا میرود و با این عمل دنده  4  بطرف عکس حرکت و اینبار گوی  5  دریچه را می بندد . در صورتی که دریچه بسته شود مازاد مایع از لوله عصائی  7  که ارفلو است بخارج ریخته می شود بدون اینکه اسیبی به سیستم وارد کند .

5) شناور  8  برای تولید فشار کافی روی مایع است که از طرفی با اهرام هایی به پشت گوی  5  وصل است که با کم و زیاد شدن مایع سوخت به باز و بسته شدن دریچه ورودی مایع کمک می کند.

6) تامین مایع سوخت , در زمان شیخ بهائی به وسیله یک لوله زیر زمینی به عصار خانه جنب حمام وصل شده بود و با تولید روغن های کرچک و کنجد و روغن های سوختی دیگر که در محل مذکور روغن کشی می شده تامین میگردید . روی شمع مذکور ظرف لکن مسی بوده که حجم ابی را برابر با 3 و یا 4 سطل کنجایش داشته و مرتبا در شبانه روز گرم بوده و اب ان برای کسانی که از شستشو فراغت یافته و سربینهء حمام قسمت خروجی نزدیک در کار گذاشته و جاسازی کرده بودند . دستگاه مذکور را حدود اواخر حکومت زندیه از زیر زمین بیرون اوردند و به خارج از ایران منتقل کردند . این اطلاعات از نسخه منحصر به فرد کتاب  الحبل  که فقط به تعداد سه نسخه است در لندن , برلین و در ترکیه است استخراج شده است . ( اگر دقت کرده باشید تقریبا کار این دستگاه شببیه ابگرمکن های گازی دیواری میباشد که اب را سریع گرم می کند ) 

4 -  محاسبات کامپیوتری 

یکی دیگر از کارهای برجسته این استاد بزرگ در عملیات حساب و ریاضی , نکته جالبی است که در کتاب  خلاصه الحساب  او امده است . بحث درباره اعداد مزدوج ( اعداد زوج ) و یا بای ناری Binary  2 – 4 – 8 – 16 – 32 – 64 – 128 – 256 – 512 – 1024 است . که عدد 2 جذر , و 4را مال , و 8 را کعب در نتیجه مال المال = 16 و مال الکعب = 32 کعب الکعب = 64 مال المال الکعب = 128مال الکعب الکعب = 256 کعب الکعب الکب = 512 ما المال کعب الکعب = 1024 انتخاب می کند و سپس روی عدد 1024 متوقف شده و انرا بنام ام  یعنی مادر بکار برده که امروز در یک کامپیوتر هم به همین ترتیب حساب میشود , با این تفاوت که بجای کلمه ام  انرا یک  بایت یا بیت  میگویند که اغلب کامپیوترها تا 8 بیت مجهز هستند ( البته به تاریخ نگارش این مطلب توجه شود . 1361 ش ) یعنی تا 8 بار عدد 1024 را محاسبه می کنند . معمولا حافظه یک کامپیوتر با بکار بردن  K  حساب میشود که چند کیلوبیت و یا همان عدد " ام " شیخ بهائی است که مال المال کعب الکعب و برابر با 1024 است که جهان ریاضی از ان بخوبی استفاده کرده و ما از ان بکلی بی اطلاع بودیم.

منبع : دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله

-------------------------------

5 -  مسجد امام اصفهان

حتماً نام «مسجد امام» را در میدان نقش‌جهان اصفهان شنیده‌ای و می‌دانی که صداها در نقطه خاصی از آن، هفت بار تکرار می‌شوند. این ویژگی مسجد را یکی از شاهکارهای شیخ بهایی می‌دانند؛ آخر می‌گویند این ساختمان را شیخ بهایی طراحی کرده، هر چند که معمار آن کس دیگری بوده. در ضمن این مسجد دقیقاً در جهت قبله ساخته شده، در حالی که تا پیش از آن، مردم اصفهان بر سر جهت دقیق قبله با هم اختلاف داشته‌اند. یک ساعت آفتابی سنگی هم در حیاط این مسجد قرار دارد که  ساخت آن را به شیخ‌بهایی نسبت می‌دهند.

        6-  هفت برج خاورن یا ارگ شیخ بهایی

بعد از گذشت بیش از 400 سال، رعایت اصول شهرسازی‌در طرح شهر نجف‌آباد، ‌دیده می‌شود: تعیین مسیر خیابان‌ها، شکل دادن به محله‌ها و تعیین مکان‌های مرکزی شهر. در نجف‌آباد  هنوز ارگی وجود دارد به نام «ارگ شیخ بهایی» که به آن «هفت‌برج خارون» هم می‌گویند و ساخت آن را به شیخ بهایی نسبت می‌دهند. هفت برج این بنا، با 14 متر ارتفاع، برای جمع کردن کودهای حیوانی (کبوترها) طراحی و ساخته شده‌اند. فضای این مجموعه از نظر هندسی خیلی دقیقی تقسیم بندی شده و زاویه برج‌ها نسبت به هم و نسبت به دیوارها طوری تعیین شده که همه اجزای آن همراه با سر در ورودی، منظره‌ای  زیبا به‌وجود آورده‌اند‌. حالا این مجموعه را بازسازی و  به مجموعه‌ای فرهنگی- تفریحی تبدیل کرده‌اند.

 

----------------------

راز حمام شیخ بهایی : شمع یا شعله

حمام شیخ بهایی شمع یا شعله

حتما شما نیز اسم شیخ بهایی و حمام معروفش را شنیده اید. حمامی که در بین عموم معروف است که با شمع گرم میشده است. و عده ای میگویند آن شمع با اتم کار میکرده است. و نهایت اینکه شایع شده که چون این شمع با اتم کار میکرده است انگلیسی ها یکی از شمعها را برده اند و آن یکی را دست کاری کرده اند و بخاطر آن، از کار افتاده است.
راستی واقعیت این حمام چی بوده است؟ آیا واقعا با یک شمع گرم میشده است؟ چطور ممکن است؟
تنها نظریه قابل قبول و شاید پذیرفته شده ای که هم اکنون وجود دارد این است که یک سیستم سفالینه لوله کشی زیرزمینی حدفاصل آبریزگاه مسجد جامع و این حمام وجود داشته که با روش مکش طبیعی گازهایی چون متان و اکسیدهای گوگردی به مشعل خزینه حمام هدایت میشده و بعنوان منبع گرما در مشعل میسوخته و یا اینکه مستقیما این گازها را از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع آوری میکردند و مورد استفاده قرار میدادند.
در جریان مرمت خانه شیخ بهایی در همان نزدیکی در کف زمین تنپوشه های سفالی و چاههای مرتبطه و یک لوله آزمایش پیدا شده بود که احتمال میدهند مربوط به طراحی حمام باشد. همچنین طبق مطالعاتی که توسط باستان شناسان و متخصصین انجام شده است معلوم گردیده که فاضلاب شهر اصفهان توسط لوله های جمع آوری فاضلاب وارد خزینه حمام میشده است. و طبق محاسبات دقیقی که شیخ بهایی انجام داده بود و با طراحی خاص خزینه، این فاضلاب تبدیل به گاز متان میشد که قابل سوختن است. لجن های ته نشینی نیز بعنوان کود آلی مورد استفاده قرار میگرفت. شیخ بهایی با محاسباتی که انجام داده بود، حجم لجن را برای تولید بیوگاز مشخص کرده بود و گفته بود که اگر لجن به اندازه ای که خود مشخص کرده بود برسد میتوانید مقدار مشخصی از لجن را بعنوان کود استفاده کنید. برای برداشت این لجن اضافی برنامه دقیقی ترسیم شده بود و در هر زمانی میزان برداشت اهالی هر منطقه ای مشخص بود.
گاز تولید شده توسط فاضلاب بوسیله شعله هایی که تعبیه شده بود مخزن آب حمام را گرم میکرد. پس از گذشت چندین سال و ضعف حکومت آنزمان که پایتخت ایران، اصفهان بود کشاورزان بدون برنامه و خارج از نوبت از این لجن ها برداشت نمودند تا بعنوان کود استفاده نمایند و بدین جهت بود که این شعله ها خاموش شدند.
امروزه تولید گاز از فاضلاب بعنوان بیوگاز نامیده میشود که یکی از تخصصهای مهندسین بهداشت و محیط زیست می باشد. در کشورهای اروپایی و آمریکا از این سیستم بعنوان بازیافت فاضلاب و تهیه سوخت استفاده میشود ولی متاسفانه در ایران کاربرد زیادی ندارد و انطور که شنیده شده است در حصارک کرج از این سیتم جهت روشنایی و گرمایش و وسیله پخت و پز استفاده میشود.

 

با توجه به این که طلا رسانایی بالایی در انتقال گرما دارد، طلای بکار رفته در منبع حمام شیخ بهایی موجب می‌شده با...
یک مخترع مشهدی پس از 300 سال با شبیه سازی حمام شیخ بهایی به راز ساخت این حمام پی برد.

 

به گزارش واحد مرکزی خبر، حمام شیخ بهایی در اصفهان یکی از شاهکارهای معماری ایران و جهان است که دردوران صفویه ساخته شد.
علی اصغر برهمند، رئیس انجمن مخترعان خراسان رضوی و طراح طرح شبیه سازی حمام شیخ بهایی گفت: در طرح شبیه سازی شده به جای منبع طلایی که در حمام شیخ بهایی وجود دارد، از یک منبع مسی به عنوان آبگرمکن استفاده شده و با یک شمع آب این آبگرمکن گرم می شود.
وی افزود: با توجه به این که طلا رسانایی بالایی در انتقال گرما دارد، طلای بکار رفته در منبع حمام شیخ بهایی موجب می‌شده با حرارت کم انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم شود.

 

محقق این طرح همچنین گفت: در طرح شبیه سازی شده به علت دسترسی نداشتن به طلا از مس استفاده شده که در حمام منازل هم قابل استفاده است و موجب صرفه جویی 30 درصدی در مصرف سوخت می شود.
برهمند درباره شیوه کار این ابگرمکن افزود: آب سرد از طریق یک لوله از بالای ابگرمکن عبور می کند وپس از گذر از داخل آن با حرارت شمع گرم و اماده استفاده می شود.

 

او گفت: هزینه ساخت این ابگرمکن 6 میلیون ریال است که با ورود به بازار و تولید انبوه، هزینه ساخت آن کاهش خواهد یافت.
این اثرپژوهشی که با تایید انجمن مخترعان خراسان رضوی مراحل ثبت ملی را می گذراند تاکنون موفق به کــسب دو نشان طلای سوئیس در سال 2006 و مدال طلای مسکو 2007 شده است.

 

به گفته این محقق خراسانی، کارشناسانی از سازمان ملل از وی خواسته اند این طرح را برای آنها اجرا کند ، اما برهمند ترجیح داده است ان را به نام ایران بسازد.
حمام شیخ بهایی در اصفهان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی و مهندسی جهان، مربوط به دوره صفویه است که با مهندسی شیخ بهایی ساخته شده است.
آب این حمام با سیستم "دم و گاز" یعنی از گاز متان فاضلاب مسجد جامع و چکیدن روغن عصارخانه شیخ بهایی که در مجاورت حمام قرار دارد روشن می‌شده است.
عصارخانه محلی برای تهیه روغن از دانه‌های روغن بوده است. این حمام با استفاده از این سیستم پیچیده مهندسی به مدت طولانی تنها با یک شمع روشن می‌شده است.

 

http://www.mehrnews.com/mehr_media/image/2010/02/516128_orig.jpg

 

عوامل موثر بر اثر معماری در اندیشه شیخ بهایی

 در احاطه وی به مهندسی مساحی تردیدی نیست و بهترین نمونه ای که هنوز در میان است، نخست تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و قرای مجاور رودخانه است که معروف است هیئتی در آن زمان از جانب شاه عباس به ریاست شیخ بهائی مأمور شده و ترتیب بسیار دقیق و درستی با منتهای عدالت و دقت علمی در باب حق آب هر ده و آبادی و محله و بردن آب و ساختن مادیها داده اند که هنوز به همان ترتیب معمول است و اصل طومار آن در اصفهان هست.

دیگر از کارهای علمی که به بهائی نسبت می دهند طرح ریزی کاریز نجف آباد اصفهان است که به نام قنات زرین کمر، یکی از بزرگترین کاریزهای ایران است و از مظهر قنات تا انتهای آبخور آن 9 فرسنگ است و به 11 جوی بسیار بزرگ تقسیم می شود .

تعیین سمت قبله مسجد امام به مقیاس چهل درجه انحراف غربی از نقطه جنوب و خاتمه دادن به یک سلسله اختلاف میان مفتیان ابتدای عهد صفوی راجع به تشخیص قبله عراقین در مدت یک قرن و نیم از دیگر کارهای اوست.

نکته حایز اهمیت در آثاری که از او بر جای مانده اند، تبعییت این آثار از اصولی است که ریشه در حکمت الهی شیخ دارد. معماری در نگرش او دارای اصولی است که می توان آن را به صورت ذیل بیان کرد:

شیخ بهایی

این اصول مبتنی بر شبکه هستی است

شیخ بهایی

آثار شیخ
شخصیت علمی شیخبهائی، چونان سیمای معنوی و روحانی وی، بس بدیع و دلرباست.
شیخبهائی در تمام علوم رسمی زمان خود دست داشت و در شماری از انها منحصر به فرد بود. کمتر دانش و فن ارجداری در جهان اسلام بوده است که به هنگام بازگفت پیشینة ان، نام شیخبهائی باحترام در میان نیاید.
به تناسب این گسترة دانش و معلومات، اثار قلمی و تالیفات خرد و کلان بسیار از شیخ برجای مانده است.

پارهای از اثار شیخبهائی، حواشی او بر مؤلفات دیگران است که عمدة انها را باید فراوردههای جنبی مباحثات و مفاوضات درسی او قلم داد. پارهای نیز پاسخ به پرسشهائی است که جواب دادن بدانها، از او به عنوان عالمی بزرگ و بویژه شیخالاسلام پایتخت صفویان، انتظار میرفته است. شیخبهائی بر اثار خود نیز شرح یا حاشیه مینوشته و بر بعض اثار خویش حاشیه مفصلتر از اصل نوشته است.
بر سر هم، شیخ را باید نویسندهای پرکار قلم داد و البته در کارهای قلمی خویش، کامگار.

برخی از اثار وی تا چند سده پس از او به عنوان درسنامه یا ماخذ و مرجع اصلی در دانشی که از ان گفتگو میکرده به کار رفته است.
شیخ در درازنای سفرها نیز نه تنها از درس و بحث و افادات علمی، که از تالیف و تصنیف هم فارغ نبود، و نه فقط کشکول که در زمانی دراز در سفر و حضر تدوین گردیده، بلکه بعض اثار علمی محض وی هم ثمره سفرهای اوست.
نمونه را، تالیف کتاب کرامند الحدیقةالهلالیهی وی ـ به تصریح خود او ـ در قزوین اغاز شده و در شهر مقدس کاظمین به پایان رسیده است.
تالیفات او از دیدگاه اسلوب نگارش و تدوین، بدیع است. به تعبیر زندهیاد استاد محمدباقر الفت اصفهانی (نجفی مسجدشاهی)، همه کتابهایش مختصر و مفید، به اندازه کفایت، بدون اندک زیادتی در لفظ یا قصوری در معنی بوده، اغلب انها شاهکار استادانه به حساب می‌روند.

ساخت و پرداخت شماری از اثار شیخ بهاءالدین چنان است که به کار حفظ کردن و از بر نمودن میاید؛ و این از ان روست که در میان پیشینیان عادت به حفظ برخی متون علمی و درسی کوچک و ـ حتی بزرگ! ـ وجود داشته است. عمدهترین سود این کار ان بود که حافظ ان کتاب، پیوسته اصول کلی و خطوط برجستة ان علم را در حافظه داشت و همین امتیاز، سیطرة علمی معتنابهی بدو میبخشید. 

برخی از عالمان، ادب نگارش شیخ را که گفتهاند عادت داشته است پیوسته نام خداوند را با تعظیم و ستایش و نام پیامبر را با درود بر او و خاندان و نام یاران پیامبر را با ترضیه و نام دانشوران را با ترحیم بر قلم اورد، ستوده و اوازه بلندی را که روزی نگارشهای او گردیده است، به برکت همین ادابدانیها دانستهاند.
شیخبهائی اگرچه ـ بظاهر ـ به تدوین هیچ تفسیر کاملی بر قران کریم توفیق نیافته باشد، از مفسران بزرگ شیعه خاصه در روزگار خود بشمار است.

تفسیری کبیر به نام العروةالوثقی در دست نگارش داشته که انچه از ان به بیاض امده تنها تفسیر سوره حمد و اندکی از اغاز سوره بقره است؛ چنان که در (الم) در اغاز سورة بقره پایان میپذیرد.
تفسیری دیگر نیز به نام عینالحیوة دارد که معالاسف ان هم به اتمام نرسیده.
شیخبهائی از محدثان امامی بسیار برجسته در سدة یازدهم هجری به شمار میرود و طرق روائی مذکور در بسیاری از اجازهنامههای حدیثی سدههای اخیر به او و از او به پدرش و شهیدثانی منتهی میگردد.

وی نه تنها با پیگیری امر قرائت حدیثنامهها راه پدر خود را در ترویج این فن شریف پی گرفت، با نگارش الوجیزة در دانش درایه، راهی را که پدرش با تالیف وصولالاخیار و پیش از وی استاد او شهیدثانی با تالیف البدایة و الرعایة هموار ساخته بودند، ادامه داد.
اربعین شیخ ـ و به عبارت دقیقتر: شرحالاربعین حدیثا ـ ، از نیکوترین مؤلفات او و یکی از بهترین و سودبخشترین کتابهای شرح چهل حدیث است که در مذهب امامیه تالیف گردیده از روزگار خود او بسیار مورد اقبال بوده و نزد پیشینیان تداول داشته است و هم امروز نیز شایستگی ان را دارد که در حوزههای علوم دینی بدرس خوانده شود.

کتاب شریف مفتاحالفلاح نیز از اثار ممتاز شیخ در علم نقل و از پرتداولترین عبادتنامهها و نیایشنامههای شیعی است و از حیث تاریخی از حلقههای درشت زنجیرة فرخندهای است که در دوردست ان، حلقههائی چون مصباحالمتهجد شیخ طوسی و مؤلفات نیایشی ـ عبادی سیدبن طاوس جای دارند و حلقة مشهور اخیر ان مفاتیحالجنان مرحوم حاج شیخعباس قمی است.

اوردهاند که قاضی معزالدین محمد... اصفهانی، معاصر شیخ بهائیـره ـ ، شبی در خواب دید یکی از ائمه انام(ع) را که با وی فرمود: بنویس مفتاحالفلاح را و مداومت کن به عمل کردن به ان. چون بیدار شد هر چه از علمای اصفهان اسم ان را پرسید، گفتند: چنین کتاب را ندانیم. و شیخبهائی در ان وقت به اردوی همایونی به بعض نواحی ایران سفر کرده بود و در همان سفر در بلدة گنجه مفتاحالفلاح را تصنیف کرده بود و کسی بر ان مطلع نبود. چون شیخ مراجعت کرد، قاضی علیالرسم از ان بزرگوار نیز تحقیق کرد. شیخ فرمود: بلی. من کتابی در دعا در این سفر تالیف کردم و اسم ان را مفتاحالفلاح گذاشتهام لکن به کسی نگفتهام و نسخهاش را هم به کسی نشان ندادهام که استنساخ کند. شما از کجا این اسم را شنیدهاید؟ قاضی خواب خود را نقل کرد. شیخ گریست. پس نسخة مفتاحالفلاح را به ایشان نشان داد که از روی ان استنساخ کند و او اول کسی است که استنساخ ان نسخه شریفه کرده است. مرحوم حاج شیخعباس قمی پس از نقل ماجرای رؤیای قاضی معزالدین اصفهانی دربارة مفتاحالفلاح، مینویسد:

... این خواب از رؤیاهای صادقه است و دلالت دارد بر کثرت شرافت این کتاب شریف؛ و الحق قطع نظر از این رؤیای صادقه، کتاب مفتاحالفلاح، کتابی است بسیار شریف که شایسته است مؤمنین در عمل یوم و لیله   به ان رفتار کنند.
نهضت تحقیق و تدوین و تالیف و ترویج حدیث که شیخ از عوامل مؤثر شکوفائی ان بود، پس از وی با کوشش گروهی از شاگردان او و طبقات سپسین فضلای امامی ادامه یافت  و هر چند پس از مجلسیثانی (علامه مولانا محمدباقر) و شیخ حر عاملی ـ رحمة الله علیهما ـ رو به خمود رفت، تا هم امروز فضلای شیعه بر سر خوان ان نشستهاند.

پارهای از اثار شیخ، نه در قالب دانشهای رسمی و متداول دینی ـ چونان تفسیر و حدیث و فقه و اصول ـ ، بلکه چونان نمادی از جان بسیاردان و شخصیت ذوفنون و روح تازهجوی این عالم متفنن و ذوقمند، مجال طرح یافتهاند. البته متذوق بودن شیخ در جایجای اثار علمی او خودنمائی میکند: به کار بردن قوالب منظوم برای تعلیم، استفاده از لغزگوئی و معماپردازی در اثار علمی و اموزشی، و اهتمام به تناسبات لفظی و صناعات ادبی در کارهای علمی محض، نمودهای روح ذوقورز این دانشمند بیبدیلاند؛ لیک اثار مستقلی نیز دارد که از بن در خدمت تذوق او بودهاند. بهترین نمونه این اثار، الکشکول اوست.

الکشکول را برخی نامدارترین اثر شیخ‌بهائی دانسته‌اند.

علیالظاهر گرد اوردن این کتاب را در مصر اغازیده و بخشهائی از کتاب او در همان سرزمین به نظر بعض فضلای ان دیار رسیده است؛ سپس تالیف کتاب را در سفر و حضر ادامه داده و از بعض تاریخها که در ضمن کتاب به ثبت رسانیده است پیداست کار نگارش و کاهش و فزایش ان بیش از شانزده سال ادامه داشته است.
یکی از وجوه اهمیت کشکول شیخ، انست که اینة معلومات و مشرب او محسوب میگردد. ایستارهای اصلاحی و انتقادی و هشدارهای اخلاقی و اندرزی شیخ، از ارزندهترین محتویات کشکول اویند. از منظر فوائد علمی، کشکول شیخ، مجموعه گرانسنگی از علوم و معارف مختلف است. مسائل تفسیری، مشکلات حدیثی، مباحث فقه و اصول و کلام و صرف و نحو و معانی و بیان و لغت و امثال و تاریخ و تصوف و اخلاق و اشعار رنگارنگ و حکایات لونالون، گوشهگوشه این کتاب را پر کرده است.
ریاضی و سپس معماری و مهندسی را، پس از علوم و معارف اسلامی، مهمترین عرصة فعالیت علمی شیخ بهاء الدین محمد گفته‌اند.

وی از چهرههای برجسته و نواور تاریخ ریاضیات مسلمانان در سدههای اخیر قلمداد گردیده است و دربارة ابداعهای اندیشگی و تقریری وی در این زمینه تفاصیلی هست که در این مقال نمیگنجد.
شیخ در کشکول خود که مشتمل بر منتخبات مطالعات و ملاحظات وتاملات و تدبرات اوست، بیش از پنجاه مسالة ریاضی و هندسی و فیزیکی اورده که این خود نمودار درگیری جدی ذهن و قلم وی با این ساحتهای دانش بشری است.
خلاصةالحساب او که یک دورة ریاضیات مقدماتی و متوسط است، از متداولترین کتابهای اموزش ریاضیات در شرق اسلامی و تا همین قرن اخیر به عنوان درسنامه دستگرد طالبان علوم بوده است. اگر کسی درصدد احصای شروح و ترجمهها و حواشی ان براید، کتابشناسی مبسوطی تنها بر محور همین خلاصةالحساب فراهم خواهد امد؛ و البته جای تدقیق بیشتر درباره این کتاب ـ که به بعضی از زبانهای اروپائی هم ترجمه شده است ـ هست.
در میان اثار اخترشناختی شیخ کتاب تشریحالافلاک اهمیت فراوان دارد. تشریحالافلاک در شاخه مکتوبات طبیعی و ریاضی وی، پس از خلاصةالحساب، بیش از هر اثر دیگری مورد توجه دانشمندان بوده است؛ زمانی دراز درسنامه بوده و شرح و حاشیه و ترجمه فراوان دارد.

یکی از مهمترین وجوه رونق تدریس خلاصةالحساب و تشریحالافلاک در حوزههای علوم اسلامی، نیازی است که در اموزش فقه و کاربری ان به اگاهیهای ریاضی و اخترشناختی وجود دارد. 
چون از میراث مکتوب شیخبهائی سخن میرفت، این را هم بیفزائیم که از شیخ افزون بر اثار تصنیفی و تالیفی خودش اثار دیگری بازمانده که از نوشتههای دیگران است و روزگاری در کتابخانة معتبر او جای داشته. بیگمان شیخبهائی کتابخانة بسیار نفیس و ارزندهای در اختیار داشته و در تکون این کتابخانه دستکم این چند عامل مؤثر بوده است:
1ـ مواریث مکتوب خانوادگی او.
2ـ کتابخانة نفیس شیخعلی منشار که در اختیار شیخبهائی قرار گرفت.
3ـ نفائسی که در سیاحتها به دست او افتاده بود.
4ـ کتابها و مکتوباتی که در تختگاه پرشور و فرهنگپرور صفویان در اختیار او قرار میگرفت.

وصف کتابخانة نفیس چهارهزارجلدیی که شیخعلی منشار از هند اورده بود و به دختر دانشورش ـ یعنی همسر شیخبهائی ـ رسید، از همان روزگاران بر سر زبانها بوده است.
شیخبهائی به سال 1030 هـ . ق.، لختی پیش از وفاتش، کتابخانة بزرگ خویش را وقف کرد. مهر بزرگی از برای وقف کتب ساخته بود که از این قرار خوانده میشود: هذا مما وقفه العبد، بهاءالدین محمد، علی الطلبة الامامیة، بتولیة ابن اخیه و سمی ابیه، حسینبن عبدالصمد، ثم الاتقی من بنیه و بینهم، و لو کان ابعد 1030.




نوشته شده در سه شنبه 90/3/17ساعت 3:38 عصر توسط ✿ نفیس ✿

001
002
003
004
005
006
007
008
009
010
011
012
013
014
015

آخرین مطالب

پرنسس کوچولوی صورتی من
مینویسم برای قاصدکم...
چ حس خوبیه... حس مادر شدن...
...... 92.8.29 ......
یه خورجین حرف دل! + سینماگراف های زیبا
کافی است انار دلت ترک بخورد ...
[عناوین آرشیوشده]

Design By : TopBloger.com